Is Fairtrade echt ‘fair’ voor landbouwers?

Vandaag gaan we het hebben over Fairtrade, en met name over het ‘fair’ van Fairtrade.

De term ‘fair trade’ en het bijbehorende Fairtrade keurmerk zijn de afgelopen jaren steeds bekender geworden, maar misschien niet beter begrepen. Eerlijke handel tussen consumenten en producenten is natuurlijk dé kern van goederenproductie, landbouw en de bijbehorende verkoop. Hierbij is het mogelijk om de werkconditie van landbouwers en werknemers in armere productielanden te verbeteren. Maar pogingen om dit via de Fairtrade Organisatie te bereiken, hebben ook altijd veel kritiek gekregen vanwege de controverse die het wereldwijd oproept.

Het idee komt oorspronkelijk voort uit de ingewikkelde zoektocht naar ‘betere prijzen, goede werkomstandigheden, lokale duurzaamheid en eerlijke handelsvoorwaarden voor boeren en arbeiders in de Derde Wereld’. Boeren die betalen voor de certificering krijgen gegarandeerd een minimumprijs(die nooit onder marktniveau ligt) en een premie om te investeren in hun gemeenschap.

Voordat we verdergaan, is het goed te weten dat wij van Jones Brothers Coffee Fairtrade niet ondersteunen – om duidelijke redenen. Helaas is namelijk de realiteit dat velen van ons producten in ons mandje stoppen zodra we het Fairtrade-logo zien, omdat we denken dat we hiermee boeren en arbeiders in arme landen helpen. Maar wij zijn van mening dat het Fairtrade keurmerk makkelijk de naam ‘Unfair-trade’ kan krijgen. En dit is waarom:

Retailers grijpen Fairtrade items namelijk aan om hun prijzen te verhogen en hiermee grotere winst voor zichzelf te behalen. En er is geen enkele regelgevende of controlerende instantie die er vervolgens voor zorgt dat een percentage van deze winst weer bij de boeren terecht komt. Niemand houdt dit in de gaten! Simpel gezegd, door Fairtrade (of eigenlijk Unfair-trade…) producten te kopen, spek je vooral de kas van de retailers.

Daarbij komt dat het Fairtrade-systeem een minimumprijs garandeert, maar kwaliteit buiten beschouwing laat. Gevolg: Fairtrade-koffie is vaak van mindere kwaliteit. Koffie is en blijft een handelswaar en als de verkoopprijs boven het gegarandeerde minimum van Fairtrade ligt, dan kopen de handelaren uiteraard (betere) kwaliteitskoffie tegen marktprijzen. Hierdoor wordt Fairtrade-koffie dus helemaal niet zoveel gekocht! Dit is bijvoorbeeld wat er momenteel gebeurt, met ongekend snel stijgende marktprijzen als gevolg van de enorme droogte in Brazilië – een van de grootste koffieproducenten en -exportlanden ter wereld. Het Fairtrade-systeem werkt gewoon niet op het moment dat lagere kwaliteit Fairtrade-koffies op de handelsmarkt worden aangeboden tegen dezelfde prijs.

Fairtrade levert landbouwers dus weinig op en zorgt al helemaal niet voor een veiligheidsnet om arme boeren kans op betere leefomstandigheden te geven. Of het levert alleen voordeel op voor een selecte groep die meer producten verbouwen dan hun buren en daardoor oneerlijke competitie veroorzaken. Misschien is het niets meer dan westers Goed Gevoel-excuus dat modernisatie tegenhoudt…?

Het onderwerp is natuurlijk erg omvangrijk en zorgt voor veel uiteenlopende meningen bij zowel voor- als tegenstanders. Bij Jones Brothers zijn we in ieder geval van mening dat er betere alternatieven zijn die wel direct bijdragen aan welvaart op lange termijn voor landbouwers en hun familie.

Laat over de volgende punten je gedachten eens gaan:

• De meeste consumenten zijn bereid meer te betalen voor Fairtrade-producten, ervan uitgaande dat ze hiermee arme boeren helpen. Maar wat gebeurt er met dit geld? Helaas komt het zelden bij die arme boeren terecht!
• De Fairtrade Foundation houdt niet bij wat retailers rekenen voor hun Fairtrade producten.
• Retailers verkopen vrijwel nooit identieke Fairtrade en non-Fairtrade producten naast elkaar, dus het is niet makkelijk te bepalen hoeveel extra wordt berekend of hoeveel er bij de producenten terecht komt.
• De Fairtrade Foundation houdt niet bij hoeveel geld uiteindelijk aan de boeren betaald wordt.
• Retailers verkopen vrijwel nooit identieke Fairtrade en non-Fairtrade producten naast elkaar, dus het is niet makkelijk te bepalen hoeveel extra wordt berekend of hoeveel er bij de producenten terecht komt.
• De Fairtrade Foundation houdt niet bij hoeveel geld uiteindelijk aan de boeren betaald wordt.
• Fairtrade boeren worden gedwongen te verkopen via coöperaties, die vaak inefficiënt of corrupt zijn. Ze kunnen niet zelf de koper kiezen met de beste prijs, of switchen als hun coöperatie failliet gaat.
• Fairtrade is zonder twijfel winstgevend voor handelaren in rijke landen.Het is zelfs toegespitst op rijkere boeren: om zich bij Fairtrade aan te kunnen sluiten, moeten coöperatieven aan bepaalde kwaliteits- en politieke eisen voldoen. Dit betekent dat de aangesloten boeren goed bedeeld, goed georganiseerd, en goed opgeleid moeten zijn – per definitie dus niet de arme boeren.
• Fairtrade is zonder twijfel winstgevend voor handelaren in rijke landen.Het is zelfs toegespitst op rijkere boeren: om zich bij Fairtrade aan te kunnen sluiten, moeten coöperatieven aan bepaalde kwaliteits- en politieke eisen voldoen. Dit betekent dat de aangesloten boeren goed bedeeld, goed georganiseerd, en goed opgeleid moeten zijn – per definitie dus niet de arme boeren.
• Fairtrade ontneemt ieder incentive om gewassenteelt af te wisselenen heeft tot gevolg dat bronnen op landbouwgrond eindeloos worden uitgeput – terwijl dit land misschien beter voor andere teelt ingezet zou kunnen worden.
• Koffieplantages zijn niet verplicht om full-time werknemers in dienst nemen. Dit betekent dat in oogsttijd seizoenswerkers worden aangesteld met contracten voor korte termijn. Deze vaak arme landarbeiders uit de omgeving wordt hiermee dus opzettelijk de stabiliteit van een lange termijn contract ontzegd – een kwestie die door Fairtrade tot nog toe niet aangepakt is.

Bij Jones Brothers Coffee kopen we alleen Specialty Graded koffie, direct van de boeren (bestel ‘m hier!). Deze is duurder dan handelskoffie en Fairtrade koffie omdat de kwaliteit hoger is. Daarbij ondersteunen we actief de UTZ Certificering (www.utzcertified.org), die gebaseerd is op traceerbaarheid, duurzame landbouw en betere kansen voor boeren, hun families en hun omgeving. Door niet alleen te focussen op prijs, heeft het niet te kampen met de fouten en tekortkomingen van het Fairtrade systeem.

Onthoud slechts één ding:

De volgende keer dat je aan het winkelen bent, sta dan even stil bij de producten met het Fairtrade logo. Het ziet er aanlokkelijk uit, maar… hopelijk weet je nu beter!

Love what we brew!

The Bean Team